گنبدکاووس- ایرنا- انگیزه بومیان و مسافران از حضور در تفرجگاه‌ها و جاذبه‌های طبیعی، رسیدن به آرامش در محیطی زیبا و پاکیزه است اما معضلی به اسم زباله‌های رها شده در حاشیه جاده‌ها و عرصه‌های جنگلی مانند پارک ملی گلستان به‌جای شادی‌آفرینی، ضمن تهدید سلامت افراد تاثیر منفی در روحیه طبیعت‌گردان می‌گذارد.
به گزارش ایرنا، افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت جنگل در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و تقویت آبخوان‌ها و کمک به افزایش آبدهی قنوات و چشمه‌ها، سرسبزی طبیعت و رونق کشاورزی و آثار منفی ریختن زباله به ویژه زباله‌های پلاستیکی با ماندگاری بیش از ۵۰۰ سال بر محیط زیست، مهمترین عنصر حفاظت از طبیعت از جمله جنگل‌های هیرکانی با حدود ۲ میلیون هکتار وسعت و ۴۰ میلیون سال قدمت محسوب می‌شود.
گلستان با داشتن تنوع اقلیمی از نیمه مرطوب معتدل تا نیمه خشک و گرم و بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت که از شمال با ترکمنستان، از شرق با خراسان شمالی، از غرب با مازندران و جنوب با سمنان همسایه است ۲۱ درصد از وسعت جنگل‌های هیرکانی را در اختیار دارد.
وجود افزون بر ۴۵۲ هزار هکتار جنگل و گستردگی عرصه‌های طبیعی و کمبود نیروی انسانی موجب شده تا سازمان‌های متولی نتوانند آنگونه که باید در تمام حوزه‌ها از جمله جمع آوری زباله اثرگذار باشند و این موضوع سبب شده مردم در کنار دستگاه‌های مرتبط با تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد و یا پیوستن به آنها در مسیر حفاظت از عرصه‌های طبیعی اقدام کنند.
استفاده از کیسه‌های یک بار مصرف در ایران رفتاری عادی و به نوعی متمدنانه تلقی می‌شود و هر کدام از مردم هنگام خروج از فروشگاه‌های موادغذایی و یا میوه‌فروشی‌ها چندین بسته نایلونی به همراه دارند و در خیلی مواقع برای اطمینان از تمیزی و سلامت اجناس آنها را داخل کیسه‌های نایلونی حمل می‌کنند و این روند حتی هنگام خروج از منزل و مسافرت هم ادامه دارد.
مردم در هنگام جمع‌آوری لوازم مسافرت و حتی گردش چند ساعته در طبیعت از کیسه پلاستیکی برای نگهداری وسایل استفاده می‌کنند و در نتیجه در کنار بساط زغال و آتش به راحتی چندین نایلون و لیوان پلاستیکی یک بار مصرف و یا خوراکی‌هایی با پوشش پلاستیک مشاهده می‌شود.
شکستن تخمه، خوردن خوراکی‌های با پوشش پلاستیکی مثل چیپس و پفک در کنار میوه و غذاهایی بیشتر از نوع آتیشی و انجام ورزش‌های مانند والیبال و بدمینتون که لوازم آن همواره در صندوق عقب خودروها موجود است نخستین ملاک حضور در طبیعت برای ایرانیان محسوب می‌شود اما در بیشتر مواقع زباله‌های باقی‌مانده بعد از خروج گردشگران منظری نازیبا برجای می‌گذارد.
نریختن زباله نیازمند فرهنگ‌سازی بیشتر
وجود زباله از جمله پلاستیکی که تجزیه آن در طبیعت سالیان طولانی زمان می‌برد علاوه بر زشت کردن محیط پیرامونی، جان زیستمندان ساکن در عرصه‌های جنگلی و مرتعی، رودخانه‌ها و چشمه‌ها را به‌خطر می‌اندازد و هر ساله با وجود فعالیت‌های متنوع سازمان‌های متولی و انجمن‌های مردم در بحث حفاظت از محیط زیست و افزایش آگاهی جوامع محلی و حتی طرح‌های اجرایی در بحث جمع‌آوری زباله‌ها، باز هم بعد از پایان تعطیلات در حاشیه جنگل‌ها و رودخانه‌ها باقی‌مانده خوراکی‌ها و ظروف یک بار مصرف و لوازم شیشه‌ای مشاهده می‌شود.
به گفته کارشناسان، انسان در گذشته بخشی از طبیعت بود و برای حفاظت از آن تلاش می‌کرد اما اکنون در مقابل طبیعت قرار گرفته و نه تنها تلاشی برای حفاظت از طبیعت نمی‌کند بلکه با سرعت زیاد در حال تخریب و نابودی آن است که خشک شدن رودخانه‌ها، از بین رفتن جنگل‌ها، گرد و غبار و آلودگی هوا را می‌توان از نشانه‌هایی این بی‌توجهی دانست و در کنار آن توسعه زندگی شهرنشینی هم بر تخریب محیط زیست دامن زده است و طبق آمارهای اعلام شده روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی تولید می‌شود و همین باعث شده که ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله باشد.
در شهرهای با ظرفیت گردشگری کشور به ویژه مناطق شمالی در طول سال به ویژه روزهای تعطیل و اعیاد حجم بالای انباشت زباله در طبیعت مشکلات زیادی را برای محیط زیست منطقه ایجاد کرده است.
گلستان به برکت وجود صدها هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی یکی از استان‌های سرسبز کشور به‌حساب می‌آید که به اعتقاد کارشناسان، حفظ شادابی این عرصه‌ها نیازمند همراهی مردم با متولیان به صورت خودجوش و با احساس وظیفه برآمده از دل در نگهداری تک تک درختان و پرهیز از ریختن زباله است.
متولیان امر با تکیه به این موضوع که توجه به حفاظت از طبیعت از گذشته در فرهنگ ایران زمین وجود داشته و در جای جای تاریخ کهن ایران نشانه‌های علاقمندی به محیط زیست مشاهده می‌شود باید بیش از پیش مردم را از آسیب بی‌توجهی به حفاظت از طبیعت و آثار مخرب ریختن زباله آگاه کنند و ساماندهی تفرجگاه‌ها جنگلی را مورد توجه قرار دهند.
پارک ملی گلستان و چالشی به اسم زباله
پارک ملی گلستان بزرگ‌ترین و قدیمی ترین پارک ملی کشور با مساحت ۹۱ هزار و ۸۹۵ هکتار در حوزه جغرافیایی شهرستان گالیکش در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی واقع است و در سال ۱۳۵۴ به عنوان ذخیرگاه زیست کره در زمره ۵۰ ذخیرگاه بیوسفری جهان در فهرست یونسکو ثبت شد.
وجود جنگل‌های هیرکانی با انواع درختان کهن سربه فلک کشیده، تردد حیوانات وحشی مانند گراز، آهو و مرال، رودخانه‌ها و آبشارهای متنوع در ارتفاعات و مناطق پایین دست که شاخص‌ترین آن میرزابایلو، سولگرد و لهندور، تنگه گل و دشت است، خیلی از گردشگران و مسافران را تشویق به حضور در قدیمی‌ترین پارک ملی ایران می‌کند.
سلیمانی آرخی یکی از فعالان محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاکید بر لزوم حفاظت از طبیعت پارک ملی گلستان به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های شاخص زیست کره، بیان کرد: باید تفرجگاه‌های پارک ملی گلستان ساماندهی شود تا مردم به‌جای حاشیه جاده گذری از دل طبیعت این پارک، در فضاهای مشخص همراه با امکانات لازم از جمله سرویس‌های بهداشتی و سطل‌های زباله اطراق کنند که به طور قطع یکی از نتایج آن کاهش زباله در حاشیه جاده خواهد بود.
وی افزود: مردم در حال تردد از جاده گذری از دل پارک ملی گلستان در هر نقطه‌ای از حاشیه جنگل اطراق می‌کنند و از هر ۱۰ نفر امکان دارند ۲ نفر زباله‌های خود را جمع نکنند و با موجود برنامه‌های پاکسازی اجرایی توسط متولیان پارک و انجمن‌های مردم نهاد به مرور نتیجه این اطراق‌ها انباشتی از زباله است.
مدیر روابط عمومی انجمن سبزگامان بسکی گفت: اجرای برنامه‌های پاکسازی طبیعت از زباله جزو وظایف سازمان‌های مردم نهاد نیست اما این انجمن با هدف افزایش فرهنگ‌سازی مردم نسبت به اهمیت حفظ طبیعت برای نسل آینده در برخی روزها با همراهی طبیعت دوستان برنامه‌های جمع‌آوری زباله در عرصه‌های جنگلی از جمله پارک ملی گلستان و حاشیه تالاب‌های بین المللی شمال استان را اجرا می‌کند.
هفته زمین پاک و اجرای دوباره برنامه‌های پاکسازی طبیعت از زباله
آرخی افزود: بر اساس تجربه در نقاطی که به جوامع محلی آموزش مسائل محیط زیستی از جمله جمع‌آوری پسماندها و تفکیک زباله از مبدا ارائه شده نتایج خوبی به‌دست آوردیم اما کافی نیست و همچنان معضلی به اسم زباله در طبیعت وجود دارد.
این فعال محیط زیست گفت: به مناسبت هفته زمین پارک (دوم تا هشتم اردیبهشت) برنامه‌های متنوعی از جمله پاکسازی برخی روستاهای حاشیه گنبدکاووس و جنگل نیل برگ رامیان از زباله در برنامه قرار دارد.
رییس پارک ملی گلستان هم از شروع برنامه پاکسازی بخشی از این پارک از محدوده دوراهی دشت تا مجموعه گلشن به طول ۲۴ کیلومتر خبر داد و گفت: این برنامه با توجه به حجم زیاد زباله جمع شده در حاشیه جاده میان‌گذری از پارک به دلیل سهل انگاری مردم در تعطیلات نوروز و عید فطر اجرا شد.
مهدی تیموری افزود: زباله‌های حاشیه این جاده باعث نازیبایی چهره طبیعت پارک ملی گلستان شده لذا با همراهی جوامع محلی و دهیاری‌های تنگراه و دشت تلاش داریم در مدت یک هفته زباله‌های موجود را جمع‌آوری و از منطقه خارج کنیم و با توجه به حجم زباله در صورت لزوم مدت فعالیت خود را بیشتر خواهیم کرد.
وی همچنین از آغاز برنامه پاکسازی منطقه چشمه زاو با مدیریت محیط زیست کلاله، همراهی پارک ملی گلستان و مردم محلی خبر داد و گفت: هر ساله طرح جمع‌آوری زباله با همراهی انجمن‌های مردم نهاد و دوستاران طبیعت در پارک ملی گلستان انجام می‌شود اما مهمترین راهکار برای جلوگیری از ریختن زباله در حاشیه جاده، ساماندهی پنج تفرجگاه مصوب با کارکرد واقعی برای گردشگران است.
راه‌اندازی تفرجگاه، لازمه ساماندهی گردشگران در پارک ملی گلستان
رییس پارک ملی گلستان بیان کرد: از سالیان قبل پنج تفرجگاه در مناطق “گلشن، آبشار و چشمه گلستان، گلزار و میرزابایلو” با توجه به فراهم بودن زیرساخت‌های اولیه مانند دسترسی به آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه در مطالعات تفصیلی پارک ملی گلستان مصوب شد و همچنین برخی زیرساخت‌ها هم در منطقه گلشن و میرزابایلو به واسطه مرکزیت بازدیدکنندگان از موزه تاریخ طبیعی فراهم است.
تیموری آمار بالای تردد خودروهای عبوری گردشگران و مسافران و تنوع قومیتی ساکنان در روستاهای حاشیه این پارک را در کنار ویژگی‌های طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی و تنوع اقلیمی از دیگر مزیت‌های پارک ملی گلستان برشمرد و گفت: مدل مدیریت مشارکتی در نظر گرفته شده برای این پارک با همراهی بیشتر جوامع محلی، فرصت خوبی برای توسعه بحث اقتصادی آن با استفاده از ظرفیت گردشگری است.
وی ادامه داد: این مجموعه زمانی می‌تواند به اهداف خود برای تقویت حفاظت از پارک با جذب مشارکت حداکثری جوامع محلی در اجرای برنامه‌های مدیریتی دست یابد که بتواند با ارائه راهکارهای موثر به توسعه اشتغال و درآمدزایی مردم منطقه کمک کند.
رییس پارک ملی گلستان افزود: توانمندسازی جوامع محلی با ایجاد شغل‌هایی مرتبط با حفاظت مد نظر است به عنوان مثال ایجاد فضاهای گردشگری با پیش بینی فضاهای اقامتی، تفریحی و خدماتی یکی از مشاغل کمک کننده به حفاظت از این ذخیره‌گاه زیست کره محسوب می‌شود.
به گفته تیموری، تقویت گردشگری و فعالیت بوم‌گردی‌های در حاشیه پارک ملی گلستان برای معرفی بهتر جاذبه‌های طبیعی آن علاوه بر درآمدزایی با توجه به تغییر سلیقه گردشگران به سمت حضور در طبیعت به‌جای سکونت در هتل‌های لوکس، می‌تواند تمام خانه‌های روستایی اطراف پارک را به بوم‌گردی تبدیل کند.
وی با اشاره به تلاش پنج ساله برای راه اندازی تفرجگاه‌های مصوب با کارکرد واقعی خود با همکاری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در پارک ملی گلستان، از مسوولان حوزه محیط زیست در سطح ملی و استانی خواست همراهی بیشتری را برای انجام مراحل اداری پیرامون فراهم شدن شرایط واگذاری این تفرجگاه‌ها به بخش خصوصی و آماده سازی آنها برای ارائه خدمات در شان و جایگاه گردشگران و مسافران داشته باشند.