فرهنگ و آداب و آیین اقوام مختلف استان گلستان در مناسبتها، باورها و مراسم مختلف سوگواری ماه محرم همگی سینه‌به‌سینه از زبان مردم قدیم منتقل‌شده‌اند و بیانگر آداب‌ورسوم مردم این استان هستند.
مراسم ماه محرم درواقع بازسازی و یادآوری واقعه خونین کربلاست و پرشورترین این ایام از یکم تا دهم محرم به‌ویژه در روز نهم و دهم این ماه و اربعین امام حسین (ع) و یارانش است که در این ایام با برگزاری مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی، علمگردانی و تعزیهخوانی، واقعه خونین کربلا را در اذهان متبادر می‌کنند.
یکی از آیین‌ها و مراسم ماه محرم‌الحرام در استان گلستان مراسم سینه‌زنی کمر به کمر در شهرستان رامیان است که این اثر در اسفند سال 1394 به شماره 1157 در فهرست میراث‌فرهنگی ناملموس به ثبت ملی رسید.
مراسم سینه‌زنی کمر به کمر در بین مردم و قوم قزلباش رامیان قدمتی دیرینه دارد. درگذشته مردان طوایف ساکنِ رامیان که شامل هفت طایفه یازرلو، کاغذلو، بای، صادقلو، قوانلو، رجبلو و بیک‌ها بوده، هر یک سربند و شال کمر ابریشمی که دارای رنگ خاص و معرف طایفه ایشان بوده، می‌بستند و در مجامع و مراسم ماه محرم به همین شکل حضور می‌یافتند و هنگام سینه‌زنی از ناحیه شال، کمر یکدیگر را می‌گرفتند؛ اما امروزه به دلیل تغییر پوشش، این مراسم رنگ دیگری به خود گرفته است.
در شب‌های دهه اول محرم هر طایفه از قزلباش در مسجد مربوطه با حضور مردان و زنان طایفه مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان و یاران باوفای ایشان را برگزار می‌کنند اما این سوگواری در روز عاشورا به شکل دیگری برگزار می‌شود و از حالت مختص هر طایفه خارج‌شده و تمامی طوایف در کنار هم و با گرفتن کمر یکدیگر به سینه‌زنی می‌پردازند.
این نحوه عزاداری بیانگر اتحاد بین طوایف و اعلام این امر به همگان است که مردان طوایف مختلف کمر به کمر و شانه‌به‌شانه هم برای دفاع از اعتقادات و باورهای خود در کنار هم خواهند بود و برای دستیابی به اهداف مشترکشان باهم متحد می‌شوند.
در ابتدا هفت طایفه قزلباش از مساجد به سمت میدان امام علی شهر رامیان حرکت کرده و هرلحظه دایره سینه‌زنان، بزرگ و بزرگ‌تر شده تا اینکه در نقطه‌ای به هم می‌پیوندند و یک حلقه کامل شکل می‌گیرد و سینه‌زنی دایره‌ای و متحدالشکلی را انجام می‌دهند. در این مراسم دسته‌های عزاداری از سر عشق به مولا و اطاعت از ولی امر کفن‌های سفید و سبز بر تن کرده و در چند ردیف منظم با گرفتن کمر یکدیگر و سینه زدن و هم آهنگی ضربات پا به شیوه خاص، به دور میدان سینه‌زنی می‌کنند و در چند صف طولانی پشت سر هم حرکت می‌کنند و با نوحه‌خوانی به دو زبان فارسی و ترکی و سینه‌زنی، به عزاداری می‌پردازند.
در طی مراسم، عزاداران با بهره‌گیری از ادواتی چون علم، نخل و پرچم حادثه کربلا را به شکل نمادین به نمایش می‌گذارند که می‌توان گفت نخل نَمادی از کجاوه حضرت زینب (س) یا حجله جوانان شهید کربلاست و در بیانی دیگر نخل، تابوت بزرگ و بلندی است که روی آن خنجر و شمشیر و پارچه‌های قیمتی و آینه می‌بندند و به‌عنوان تابوت امام حسین (ع) حرکت داده می‌شود. عَلم هم به معنای نشانه‌ای است که درگذشته هر قوم بنا به وضعیت قومی و نژادی خود، نشانی را به روی پارچه، پوست یا فلزات حک می‌کردند. درحرکت تاریخی امام حسین (ع) نیز سرانی که با قیام ایشان موافق بودند، پرچم قبیله‌شان را به پیشگاه آن حضرت تقدیم کرده و امام آن را پیشاپیش کاروان کربلا به حرکت در‌آوردند.
بعد از پایان این مراسم نماز ظهر عاشورا در میدان امام علی (ع) با حضور جمع کثیری از عزاداران حسینی برگزار می‌شود.
تعابیری که از این آیین مذهبی می‌توان داشت این است که در مرکز این حلقه، ولی دین قرار دارد و گردش حلقه مردم عزادار به دور محور ولایت علی ابن ابیطالب (ع) و 11 امام معصوم دیگر است که این امر به‌طور نمادین با حرکت به دور میدان اجرایی می‌شود.
عزاداران حسینی در دو ردیف قرارگرفته‌اند که ردیف اول به نشان از امام حسین (ع) سفیدپوش بوده و گروه دوم با لباس سبز به نشان از حضرت ابوالفضل (ع) به‌عنوان گروه پشتیبان در پشت سر ایشان با ضربات هم آهنگ پا، سینه می‌زدند تا به این شکل به گروه اول اعلام آمادگی کنند که ما قدم درجایی می‌گذاریم که شما گذاشتید و ما پشتیبان شما هستیم.
با شهادت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران آن حضرت در سال 61 هجری که آثار آن بشریت و تاریخ را تا محشر کبرا عزادار کرد، مسلمانان خاصه شیعیان را واداشت تا در راستای زنده نگه‌داشتن این رویداد در ذهن تمامی اعصار، مراسمی را به‌صورت نمادین برگزار کنند. سابقه و قدمت عزاداری به همراه علم بندان، نخل گردانی و اجرای تعزیه در شهرستان رامیان بنا به گفته سالخوردگان و متولیان امر در منطقه، به حدود پانصد سال یا به تعبیری از دوره صفویه تا به امروز می‌رسد.
ما شیعیان می‌بایست در پاسداشت قیام اباعبدالله الحسین بکوشیم و جنبه‌های فراموش‌شده وحدت‌بخشی آن را احیاء کنیم تا دنباله‌رو حقیقی حضرت باشیم، باید این نکته را نیز به دیگران یادآور شویم که نهضت حسینی، علت بقای اصل دین و فرهنگ اسلامی و جان‌مایه اتحاد و انسجام اسلامی است.
*گزارشی از مریم منصوری کارشناس ثبت آثار میراث ناملموس استان گلستان