دیوار بزرگ گرگان، دومین دیوار طولانی جهان!
دیوار بزرگ گرگان که در منابع تاریخی از آن با نامهای سد فیروز، سد نوشیروان، سد سکندر، قزل آلان و مار سرخ یاد شده است، دیواری است به طول حداقل ۲۰۰ کیلومتر که به درازای استان گرگان ساسانی ساخته شده است.
این دیوار یکی از سه دیوار بزرگ و عظیم جهان در کنار دیوارهای چین و لیمِس آلمان، در سدههای ۵ و ۶ میلادی به دستور پادشاهان ساسانی در مقابل اقوام شمالی و بیابانگرد آسیای معروف به هپتالیان ساخته شده است.
دیوار بزرک گرگان شامل مجموعه عظیم و شگرفی از تاسیسات وابسته مانند خندق ۳۰متری، ۳۸ پادگان متصل، سد گرکز و …است که از کوههای پیشکمر در غرب تا سواحل دریای کاسپی در گمیشان ادامه دارد. قسمت اعظم این سازه بدلیل تخریبهای انسانی و طبیعی، دچار آسیب و کاستی شده است.
دیوار بزرگ گرگان طولانی ترین اثر معماری ایران باستان است که بعد از دیوار چین دومین دیوار تاریخی جهان با طول 200 کیلومتر محسوب میشود. 1700 سال پیشینه این دیوار که در دشت گرگان و ترکمن صحرا قرار دارد به 1700 سال پیش می رسد.
پیشینه ای از تاریخ ساسانیان و شاهنشاهی پیروز و انوشیروان آن را بلند و ستبر ساختند تا مانعی باشد برای هجوم بیایان گردان هپتالی که در روزگاران دور به طمع مراتع بهتر مرزهای شمالی سرزمین ما را محل تاخت و تاز خود میکردند…
با توجه به اهمیت و ارزشمندی دیوار و تأسیسات مجاور آن، این اثر فرهنگی در تابستان 1378، با شماره 2345، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید علت نامگذاری دیوار به نام «دیوار بزرگ گرگان»، بیشتر بر پایه اسناد و مدارک موجود و اهمیت ایالت هیرکانیا یا گرگان و دشت، در سیر تحولات تاریخی سرزمین پهناور ایران بوده است.