گنبد قابوس، بلندترین گنبد آجری جهان و میراث هزارساله ایران، با ترک‌های عمیق و فرسایش مواجه است؛ کارشناسان هشدار داده اند که عدم مرمت به‌موقع، می‌تواند این اثر ارزشمند را با خطرات جدی و خروج از فهرست یونسکو روبه‌رو کند.
خبرگزاری فارس – استان گلستان؛ گنبد قابوس، شگفتی معماری ایرانی که در قرن چهارم هجری قمری به دستور قابوس بن وشمگیر ساخته شده است، امروز به دلیل ترک‌خوردگی‌ها و فرسایش ساختاری، زنگ خطری برای میراث‌داران فرهنگی ایران به صدا درآورده است.این بنای تاریخی که در سال 2012 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، حالا برای حفظ جایگاه خود به اقدامات فوری نیاز دارد. عبدالمجید نورتقانی، مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به اینکه ترک‌خوردگی‌های این بنا مسئله‌ای تازه نیست تاکید کرد: این آسیب‌ها طی سال‌ها و در اثر تغییرات اقلیمی و فرسودگی طبیعی رخ داده است؛ با توجه به حساسیت‌های سازمان یونسکو، مطالعات سلامت و مرمت این سازه در اولویت قرار گرفته است.وی با اشاره به تغییرات اقلیمی اخیر در استان گلستان افزود: پایش سه‌محوری به مدت یک سال با همکاری دانشگاه گلستان و شهید بهشتی در حال انجام است تا تأثیر فرونشست زمین بر گنبد قابوس بررسی شود. این مطالعات برای تهیه طرح جامع حفاظت و مرمت بنا ضروری است.
اعتبارات و چالش‌های مالی
محمدجواد ساوری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان، با اشاره به هزینه‌های سنگین مرمت این اثر تاریخی گفت: مرمت گنبد قابوس از چند ماه گذشته آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود دو سال ادامه یابد؛ برای این پروژه حدود ۲۳ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که به‌صورت مرحله‌ای تأمین خواهد شد. وی افزود: صرفاً برای مرمت بخش گنبدرکن این بنا، بیش از سه میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم؛ همچنین تعویض ۵۰۰ آجر آسیب‌دیده و بازسازی تَرَک‌های مهم، از اولویت‌های اصلی است.
میراثی که در خطر است
کارشناسان هشدار داده‌اند که اگر مرمت‌های اصولی به موقع انجام نشوند، گنبد قابوس ممکن است با خطرات جبران‌ناپذیر مواجه شود؛ از جمله، ترک‌های ساختاری می‌توانند منجر به تخریب بخش‌های کلیدی این بنا شوند و اصالت معماری آن را تحت تأثیر قرار دهند. به گفته نورتقانی: یکی از اهداف ما تولید مصالح سنتی با مشخصات مشابه هزار سال پیش است. کوره‌ای در کنار بنا راه‌اندازی شده تا مصالح سازگار با ساختار بنا تولید شود. اما این تنها بخشی از ماجراست؛ مطالعات و اقدامات جامع‌تری نیاز داریم.
چرا مرمت گنبدقابوس ضروری است؟
گنبد قابوس به‌عنوان نماد معماری ایرانی، تنها یک اثر تاریخی نیست؛ بلکه بازتابی از هویت و فرهنگ ملی است. هرگونه آسیب بیشتر می‌تواند نه‌تنها ساختار آن را تهدید کند، بلکه جایگاه این میراث در فهرست یونسکو را نیز به خطر اندازد. این ترک‌ها نه تنها ساختاری بلکه هشدار فرهنگی است. ساوری می‌گوید: گنبد قابوس بخشی از روح ایرانی است و حفاظت از آن وظیفه ما در برابر تاریخ و آینده است.فرسایش تدریجی و ترک‌های عمیق گنبد قابوس، شاید با چشم غیرمسلح قابل درک نباشد، اما این بنا امروز در آستانه بحرانی ایستاده که می‌تواند آن را از اوج آسمان میراث فرهنگی به زمین بکشد. آیا اقدام به موقع می‌تواند این نماد هزارساله را از سقوط نجات دهد؟