روستای چینو – علی آباد کتول

وجه تسمیه

درباره وجه تسمیه دیه چینو گزارشی درکتابچه وقایع کتول بیان شده که ۱۴ خانوار از ترکان زنجان به کتول مهاجرت و در روستای چینو استقرار یافته اند و از آنجا نام «چینی کوه » را برای اولین بار می بینیم.

از گزارشهای جمع آوری شده در روستای یاد شده نقلی به دست آمد که از کارخانه ای سخن گفته شده که ظروف چینی را تولید می کرده است این عبارت تا حدودی به ما می گوید که روستای چینو مخفف «چینی کوه »می باشد که یادآور یادمانهای دیرینه و لبریز از آرزو بوده است .

در اعتقاد ایران باستان لفظ «چینوت» را داریم که یاد آور «پل صراطی» است که مسلمانان بدان اعتقاد دارند .اگر چه این نظریه هیچگونه اساسی ندارد ، شاید لفظ چینو از چینوت باشد واین احتمال از آن جهت است که روستای اولیه بر ارتفاع کوه قرار داشته است وایرانیان باستان نیز معتقد بودند که «پل چینوت» از یک سو به کوه البرز واز سوی دیگر به کوه دائیتی استوار است ودوزخ در زیر آن قرار دارد (ر.ک.ایران وتمدن ایرانی.کلمان هوار .ترجمه حسن انوشه(ص ۱۷۱.) توضیح اینکه روستای چینو با آنکه در محدوده خاک کتول جای دارد ،لکن در اسناد ومدارک قدیم جزو دهات فندرسک قرار داشته ولی در حال حاضر در زمره دیه های علی آباد به شمار می آید.

آثار تاریخی

از فحوای گفتار اهالی روستا که گاه عبارت « بالا چینو» را بر زبان می آورند، چنین به نظر می آید که روستای اولیه در فاصله ای اندک در ضلع باختری آبادی کنونی دیه یاد شده قرار داشته است اما درباره سوابق تاریخی آن اخبار چندانی به دست نیاوردیم .

هر چند آثاری مانند « دنگ آسیو» « پیر گلدس » « پیر چهارشنبه » و« پیر غلامرضا » از دیرینگی منطقه حکایت می کند ، و حمام مخروبه وقدیمی روستا شاهدی دیگر است برای آنکه ساکنان روستای چینو روزگاران پر امیدی را پشت سر نهاده اند .همچنانکه ذکر شد به سبب کمبود مدارک و مآخذ از جابجایی و انتقال « بالا چینو» به موضع فعلی آن تقریباً چیزی نمی دانیم .

از دیگر آثار قدیم می توان از تپه ای نام برد که در ضلع جنوبی چینو واقع شده و بنا به روایات بزرگان آبادی در زمان فردی به نام مهدی شاه که از خوانین قدیم بوده و به دست مردم ساخته شده است.

لکن از گفتار پاره ای از پیران آبادی وانجام مقایسه ها در این باره ،می توان گفت این موضوع در زمانی بالغ بر یک صد سال قبل صورت گرفته است . به گزارش کتابچه نفوس آباد که عهد حکومت ملک آرا نوشته شده ، روستای چینو از۳۶نفر نفوس برخوردار بوده است.

معماری چینو

شاید در نگاه اول روستای چینو مثل هر روستای گیلانی، مازندرانی و یا گرگانی به نظر آید. همان شکل و شمایل آشنای روستاهایی که می‌شناسیم؛ با همان ویژگی‌های بام‌های شیب‌دار و خانه‌های کوچک ولی اصیل؛ اما وقتی دقیق‌تر نگاه می‌شود تفاوت‌های به چشم می‌آید. تفاوت‌هایی که روستای چینو را به یک روستای تاریخی تبدیل و آن را در فهرست میراث ملی به ثبت رسانده است. چینو چندان روستای بزرگی نیست اما ساختار معماری آن می‌تواند آن را به یکی از روستاهای مهم استان گلستان تبدیل کند.

عجیب نیست که در این روستا خانه‌ای را ببینید که روی دیوار گلی بنا شده باشد. یک سوی خانه را دیوار نگه داشته و سوی دیگر آن را ستون‌های چوبی و تازه کف خانه از بالای دیوار نمایان می‌شود. خانه‌ای معلق میان زمین و آسمان که شاید در کمتر معماری روستایی دیده شده باشد.

معماری روستای چینو همان معماری خشت و گل است، با پوشش بام‌های سفالی و درها و پنجره‌های چوبی. بیشتر خانه‌های تاریخی چینو از یک‌سو به تراس بزرگی که معمولا چند اطاق را به هم پیوند می‌دهد، ختم می‌شوند. گاهی این تراس‌ها دورتا دور خانه می‌پیچند و بالاخره به یکی از دیوارهای بیرونی آن ختم می‌شوند.

استفاده از چوب در روستای چینو بخشی از سنت معماری بوده است. دیوارهای اصلی خانه با الوار و ملات خشت پوشانده شده است. به واقع الوارها در تحرک دیوار خانه‌ها به وقت لرزش زمین نقش موثری داشته و از سوی دیگر با انعطافی که دارند به جای تیرآهن‌های امروزی استحکام دیوار را هم هنگام گذاشتن ملات خشت و گل بیشتر می‌کنند.

البته در برخی خانه‌ها به جای خشت، از گل و سنگ استفاده شده است و هرگز روستاییان چینو از ملات خشک‌سنگ برای ساختن خانه‌هایشان استفاده نکرده‌اند.

هرخانه‌ای برای خود حیاطی دارد که با حصاری از چوب یا حلبی از هم تفکیک می‌شوند. به نظر می‌رسد که این حلبی‌ها امروزی‌تر باشند و کم‌کم نشانه‌های دنیای مدرن را به روستا آورده باشند؛ اما در نگاهی به شیوه استفاده از حلبی‌ها هم می‌توان فهمید که چندان هم استفاده از این ابزارهای امروزی، در شیوه استفاده اهالی روستا تاثیری نگذاشته و همان حال و هوای معماری روستا را به خود گرفته‌اند.

اما حصارهای چوبی جلوه خاصی به روستا داده‌اند در فاصله هر تیر چوبی شاخه‌های درختان در هم تنیده‌ شده‌اند؛ به طوری که بخشی از حیاط هر خانه را محصور کرده باشد. اما چه حیف که پشت این حصارهای زیبا بخش‌های تخریب شده خانه‌های روستا که درست رسیدگی نشده‌اند دیده می‌شود.

در داخل هر خانه اجاقی دیده می‌شود که البته با اجاق‌هایی که دیده شده متفاوت است. البته این سبک معماری تنها خاص روستای چینو نیست و بیشتر روستاهای علی‌آباد کتول از این اجاق‌ها دارند. این اجاق از یک فضایی شبیه کابینت‌های امروزی تشکیل شده که زیر آن دودکش قرار گرفته و آتش در همان‌جا روشن می‌شود. کنار آتش و زیر آن فضای کابینتی هم جایی برای نشستن صاحب‌خانه در نظر گرفته شده است.

دور تا دور روستا جنگل است. جنگل‌های زیبایی که هنوز طعم کچلی ناشی از قطع بی‌رویه درختان را نچشیده‌اند.

روستای چینو امروز در خطر حذف خاطره‌های تاریخی خود است. خطری که اگر زودتر فکری به حال آن نشود می‌تواند به الگویی برای دیگر روستاهای ایران تبدیل شود. هرچند امروز هم خیلی از روستاهای تاریخی به سرنوشت امروز روستای چینو درآمده‌اند.

آبشار چلمدره:

آبشار چلمدره در ضلع جنوب غربی روستای چینو واقع شده است . مسیر رسیدن به آبشار آسان می باشد. در طول مسیر از لا به لای درختان انجیلی باید گذر کرد.

مشاغل و محصولات:

شغل مردمان روستای چینو شامل : کشاورزی ، باغداری ، دامداری و زنبورداری است.

عمده ترین محصول کشاورزی چینو برنج است . به لحاظ واقع شدن زمینهای کشاورزی این روستا در دهانه زرین گل و برخورداری از منطقه نیمه مرطوب کوهستانی و نیز برخورداری از آبهای جاری شده از کوههای سمنان (که بسیار مغذی است) و همچنین وزش بادهای مناسب در طول شبانه روز از کوههای ابر و ملک سلیمان ، مخصوصاً در هنگام گرده افشانی برنج و نیزکم آفت بودن این منطقه ، موقعیت مناسبی را برای کاشت برنج در این زمینها فراهم آورده است و برنج تولید شده آن زبانزد خاص و عام در منطقه علی آباد است و از انواع برنج آن می توان سنگ تارم،گرم تارم ،دم سیاه و هاشمی را نام برد.

دیگر محصولات کشاورزی این روستا شامل گندم،جو ، ارزن می باشد

از محصولات باغداری در این روستا می توان به گردو ،سیب درختی و گلابی اشاره کرد.

این روستا به لحاظ دارا بودن آب و هوای کوهستانی و انوع گلهای وحشی و نیز انواع درختان مثل نمدار و … محیطی مناسب و بکر برای زندگی زنبورعسل بوده و سالانه بالغ بر چندین تن عسل طبیعی در این روستا تولید می گردد .

از انواع دام در این روستا می توان به پرورش گاو و گوسفند اشاره کرد که پرورش آنها به روش سنتی انجام می گیرد.