فوک خزری یکی از کوچکترین اعضای خانواده سیلهای بدون گوش (Earless Seals) است. این گونه در جهان منحصربهفرد است و تنها در دریای خزر یافت میشود. این گونههای آبزی زندگی اجتماعی دارند و در دستههای بزرگ زندگی میکنند. زندگی فوک خزری شامل ۳ دوره است، دوره اول زمان جفتگیری و تولیدمثل، دوره دوم زمان موریزی و دوره سوم فصل مهاجرت و جستجوی غذا است.
دوره اول و دوم زندگی فوک خزری در حدود ۲ ماه است و فوک ها در این مدت در سواحل یخزده شمال خزر ساکن هستند. پس از گذراندن این دوره آنها آماده سفری طولانی به سواحل جنوبی و گرم خزر میشوند. این حیوانات در این سواحل گرم غذای بیشتری برای خوردن و محیطی امنتر برای استراحت دارند.
عوامل تهدیدکننده جان فوک های خزری
فوک های خزری گونههای کمیابی هستند که اکنون در خطر انقراض قرار دارند. به طور کلی ۴ عامل اصلی وجود دارد که جان این گونه را تهدید میکند. انواع شکارچیان، گیر افتادن در تور ماهیگیران، انواع آلودگیهای محیطی، انواع بیماری و گرم شدن کره زمین
شکارچیان فوک در ایران
فوک های خزر به طور کلی ۳ گروه شکارچی اصلی دارند: عقاب دریایی، گرگ و روباه و شغال، انسان. عقابهای دریایی معمولا به نوزادان این جانوران که اغلب بر روی سطوح یخزده قرار دارند حمله میکنند و آنها را از بین می برند. گرگ، شغال و روباه از دیگر تهدیدکنندگان جان فوک خزری هستند. در فوریه سال ۱۹۸۷ حدود ۴۰٪ از فوک هایی که برای تولیدمثل به سواحل آستارا خان مهاجرت کرده بودند توسط گرگها قتل عام شدند. و انسانها که با اهداف مختلف مثل استفاده از پوست، چربی و گوشت این موجودات آنها را شکار میکنند از دیگر تهدیدکنندگان جان این گونه ساکن دریای خزر هستند.
نقش ماهیگیران در نجات جان فوک های خزری
گیر افتادن در تور ماهیان یکی از مشکلاتی است که جمعیتهای این گونه را با تهدید مواجه کرده است. فوک هایی که در تور ماهیگیران گرفتار میشوند معمولا بر اثر جراحات وارد شده در تور از بین میروند یا توسط ماهیگیران کشته میشوند. برنامهریزیهای اصولی، آموزش به ماهیگیران و استفاده از تورهای استاندارد تا حد زیادی میتواند مرگ و میر این جانوران را شکل کاهش دهد.
آلودگی های شیمیایی و میکروبی دریای خزر
دریای خزر دارای ۲ نوع آلودگی اصلی است؛ آلودگی میکروبی و آلودگی شیمیایی. وجود میکروبهای مختلف در آب دریای خزر تهدیدی بزرگ برای فوک های ساکن آن محسوب میشود. گفته میشود جراحاتی که از سوی حیوانات شکارچی در فوکها ایجاد میشود خود به طور مستقیم باعث مرگ آنها نمیشود. بلکه عفونتهای میکروبی که از طریق این جراحات در بدن فوکها ایجاد میشود در نهایت آنها را از پا درمیآورد. آلودگی شیمیایی دریای خزر هم ناشی از وجود سرب، جیوه، کادمیم و نفت است که به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی این گونه تاثیر میگذارد.
گرم شدن کره زمین
تغییرات جوی و گرم شدن کره زمین یکی دیگر از تهدیدهای بزرگ برای فوک های خزری محسوب میشود. از آنجایی که این گونه دو مرحله از سه مرحله زندگی خود را در سواحل یخ زده شمال دریای خزر سپری میکند، گرم شدن کره زمین و آب شدن یخها تاثیر منفی بر زندگی آنها میگذارد.
انقراض فوک خزری و تاثیر منفی آن بر اکوسیستم
فوک خزری یک گونه کمیاب در جهان است و مانند هر گونه دیگر حضور یا عدم حضور آن در اکوسیستم بر کل اعضای اکوسیستم، از جمله انسان تاثیر میگذارد. میتوان گفت در هر ۴ عامل اصلی تاثیرگذار بر زندگی این جانوران انسان تاثیرگذار است، از شکار و روشهای ماهیگیری غیراستاندارد تا آلودگی آبها و گرم شدن کره زمین. بنابراین با توجه به محیط زیست و تلاش برای حفظ و نگهداری آن میتوانیم به سهم خود ناجی فوک های خزری باشیم.
