یکی از وظایفی که میراث‌فرهنگی ناملموس بر عهده دارد این است که تداوم نسل‌های گذشته را برای جوامع زنده فراهم می‌کند و برای هویت فرهنگی و همچنین برای محافظت از تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری نقش مهمی را ایفا می‌کند.
بخشی از داشته‌های فرهنگی در حوزه میراث ناملموس، گروه سنت‌ها و نمودهای شفاهی هستند که در قالب ادبیات شفاهی، گویش‌ها، سنت نوشتاری و فهلویات ظاهر می‌شوند و به شكل شفاهي و سینه‌به‌سینه به ما به ارث می‌رسند. راویان این نوع ادبیات، افراد سالخورده جوامع محلی همچون مادربزرگ‌ها هستند که لالایی‌هایی را که مادرانشان در گوش آنها زمزمه کردند، به نسل‌های بعدی انتقال می‌دهند.
«هودی» یك اثر ادبی و در زمره ادبیات شفاهی قوم تركمن به شمار می‌رود که در زبان ترکمنی به «لالایی» گفته می‌شود. لالایی در میان اقوام ترکمن جزو فرهنگ، سنت و آداب آنها بوده و از جایگاه خاصی در بین مردم برخوردار است. هودی که به‌عنوان میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است، یك واژه مركب است و از دو ماده «هو» و «دی» مشق شده است. «هو» به معنای «خدا» و «دی» فعل امر از مصدر گفتن، به معنی بگو است.
هودی به‌نوعی وصف سجایای اخلاقی برای کودکان و به شکل پند و اندرز در قالب چهاربندی یا دوبیتی سروده شده و بسیار دل‌نشین است. اشعار این لالایی‌ها که از زمان‌های قدیم توسط زنان خوانده‌شده و به نسل کنونی رسیده، بیانگر تمامی آرزوهای مادر برای فرزند خود است.
در لالائي مادران تركمن، آنچه را كه در داستان‌های كهن و سنتي آنان وجود دارد، با آرزوها و خواسته‌های مادر در هم می‌آمیزد. در اين لالائی‌ها از عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و از برادران و خواهران نيز سخن به ميان می‌آید و بدين ترتيب وابستگي و ارتباط معنوي خانواده با آنان آموزش داده می‌شود. همچنين مادر از سجاياي نيكوي پدران و مادران و اجداد آنان ياد می‌کند و خواسته‌های خود را و هر آنچه را كه براي فرزندش نيكو می‌داند بر زبان می‌آورد.
در اين لالائی‌ها مادر از اسب و يراق و شجاعت و قهرمانی‌ها نيز سخن می‌گوید و بدين ترتيب او با اين قبيل نغمه‌ها، خوشبختي را براي فرزند خود طلب می‌کند.
در مفاهیم هودی متوجه می‌شویم که مادر از خدا می‌خواهد فرزندش رشید و راست‌گو تربیت شود و به شکار رود و برایش افتخارآفرینی کند. شاید دیگر این آرزوها با موقعیت فعلی جوامع سازگار نباشد اما روشن می‌شود که با هودی و آرزوهای قبل از خواب، کودکانشان را بااخلاق خوب و بد آشنا می‌کنند و لالایی بخشی از تربیت آنها را شکل می‌دهد.
یکی از نکات قابل‌تأمل و توجه در بحث لالایی ترکمن این است که اکثر هودی‌ها با کلمه «الله» شروع می‌شوند که این امر موجب می‌شود تا توکل و تمسک به خداوند در ذهن کودک شکل بگیرد و در ادامه آینده‌ای روشن و پر از امید و خوشبختی را برایش توصیف می‌کند و از ایستادگی در برابر مشکلات و… گفته می‌شود. هودی‌ها از انواع مختلف تشكیل شدند كه هر یك، مضامین خاصی دارند. مهم‌ترین مفاهیم هودی عبا تند از
ستایش فرزند توسط مادر:
منینگ گولین آی یالی/ آیا گونه تای یالی (كودك گل من همچون ماه زیباست/همتای ماه و خورشید است)
بیان آرزوهای درونی مادر:
آتاسوینگ دوشندا آق اوی تیکینگ جاناما
آرزو دارم مزه نانی را از سفره آن خانه سفید (آق اوی برپایی آلاچیق سفید برای عروس و داماد) بچشم، آرزو دارم کودک خفته در آن خانه سفید را به تماشا بنشینم. (آرزوی دیدن نوه پسری خود)
بیان آموزه‌های تربیتی و اندرزهای اخلاقی:
آلای بالیم دی الله/ شکرو الحمدلله/ مکه نی آواد ادن/ ابراهیم خلیل‌الله
فرزندم بگو الله بگو شکر و الحمدالله که مکه را(که قبله‌گاه مسلمین است) ابراهیم خلیل‌الله آباد کرده است.
دعا برای كودك:
هودی هودی هودی هو هو دیلاین من سنی (بگو و زمزمه کن نام خدا را که من تو را به خدا می‌سپارم)
آلای بالام آل حوشا بلا لردن قال داشا/ دوشمان اولسه جهنم منیگ بالام یوز یاشا (خوشه‌ها را به دست بگیر فرزندم و از بلاها به دورباش. بدخواهان و دشمنانت اگر گرفتار جهنم شوند باکی نیست توای فرزندم صدساله شو)
نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است این‌که هر فرد، در هر جای دنیا و با هر آداب‌ورسومی که بزرگ‌شده باشد، زمزمه‌های آرام و دل‌نشینی که در همان سال‌های ابتدایی زندگی گوشش را نوازش می‌کرد، نه‌تنها فراموش نخواهد کرد بلکه بخشی از هویتش را شکل می‌دهد.
به همین منظور در عصر حاضر حفظ و پاسداری از متون و اشعار لالایی‌های اقوام، از حساسیت بالایی برخوردار است. لالایی چون بخشی از زندگی ما را شکل می‌دهد باید موردتوجه قرار گیرد تا به فراموشی سپرده نشود.
هودی‌خوانی، لالایی مادران ترکمن در سال 1397 با شماره 1643 در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
* مریم منصوری کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گلستان