این بنای تاریخی که در محدوده شهر تاریخی استرآباد(گرگان) قرار دارد متعلق به اواخر قاجاریه بوده و در 25 اسفندماه 1380 با شماره 5420 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
طبق تحقیقات میدانی و تطبیق آن با اسناد تاریخی دوره‌های کارکرد بنای مدرسه تقوی کنونی که در شهر تاریخی استرآباد(گرگان) واقع‌شده است، مشخص شد که این بنا سال‌های قبل از 1307با کاربری منزل مسکونی، سال‌های 1307 تا 1322 با کاربری مدرسه، سال‌های 1337 تا 1342 با کاربری مسکونی، سال‌های 1343تا 1345 متروکه، سال 1345تا 1346 با کاربری زایشگاه از 1346 تا سال1381 متروکه از 1382 نیز به تملک سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درآمده و مرمت‌شده است.
این مدرسه دارای سایتی به مساحت 1398مترمربع و متشکل از دو حیاط شمالی و جنوبی است. حیاط شمالی دارای دو باغچه تخم‌مرغی شکل و یک حوض بزرگ بیضی‌شکل است که در گوشه شرقی آن، آشپزخانه بنا، مشتمل بر سه اتاق تودرتو و در قسمت غربی آن بقایای یک ساخت‌وساز دیده می‌شود که محل قرارگیری سرویس بهداشتی بنا بوده است. حیاط جنوبی نیز دارای پنج باغچه مستطیل و یک حوض کلیل کوچک است.
در سایت مدرسه تقوی مسیر کانال‌های آب از حیاط جنوبی به حیاط شمالی و مسیر آن U مانند است که از زیر ساختمان می‌گذرد و از حیاط شمالی خارج می‌شود. کف و دیواره‌های کانال‌ها نیز با آجرفرش شده و به‌صورت روباز است.
با توجه به سونداژهای انجام‌شده بنا اصلاً پی نداشته و مستقیم بر روی خاک‌های آبرفتی و واریزی قرارگرفته است. وجود گربه‌رو در زیر کف اتاق‌های طبقه همکف برای جلوگیری از نفوذ رطوبت از تمهیداتی است که به‌طور دقیق در این بنا اجراشده است.
پلان این بنا مستطیلی به ابعاد cm90/ 25× cm 90/9 شامل 15 اتاق که 8 اتاق آن در طبقه همکف و 7 اتاق در طبقه اول قرارگرفته است. اتاق‌ها که مهم‌ترین عنصر سازنده این پلان هستند به‌صورت قرینه در دو محور شمالی –جنوبی و شرقی- غربی در دو طرف تقسیم‌شده‌اند. پلان بنا با تمام سادگی از ریتم و آهنگی یکنواخت در همه فضاهای معماری برخوردار است و بر اساس مدل خاصی ساخته‌شده است.
پوشش سفالین سقف آخرین عنصری است که در نما ظهور پیدا می‌کند. سقفی که بر روی خرپاهای چوبی استوار گشته است و با حجم‌های سفالین تودرتو پوشیده شده است تا از نفوذ باران به درون بنا جلوگیری کند.
بنا به علت متروکه ماندن در طی سال‌های متمادی آسیب‌های زیادی دیده که مهم‌ترین آن مشکل سازه‌ای بنا بود که منجر به نشست، خروج از محور جرزها و… شده و نیازمند استحکام‌بخشی سازه‌ای بود که پس از مطالعات لازم و تصویب طرح آن در کمیته فنی سازمان مرکزی در سه مرحله شامل استحکام‌بخشی پی، جرزها و ملات کشی برای اولین‌بار در شمال کشور انجام شد.
از مهم‌ترین عملیات انجام‌شده پس از استحکام‌بخشی سازه‌ای، اجرای پوشش ایزوگام بر روی تخته‌کوبی به‌منظور بالا بردن عمر سقف‌های سفالی بود که برای اولین‌بار در این بنا انجام شد و پس از تأیید در بناهای دیگر نیز مورداستفاده قرار گرفت.
یکی دیگر از عملیاتی که در این پروژه برای اولین بار در بناها تاریخی استان و در بخش اجرای عملیات تأسیسات الکتریکال و مکانیکال مرمت رقم خورد، استفاده از سیستم گرمایش و سرمایش مرکزی vrf به‌منظور حفظ زیبایی‌های بصری بنا بوده است.
عملیات مرمت و بازسازی بدنه‌های داخلی و خارجی، درب و پنجره‌ها، محوطه‌سازی، سرویس بهداشتی و… فضاهای خدماتی مجموعه از سال 1382 تا 1392 در چندین فاز باهدف حفظ اصالت و تمامیت بنا اجرا شد.
درنهایت این بنا در سال 1392 با کاربری مکان اداری اداره‌کل میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان به بهره‌برداری رسید.
* جمیله پورقاسم کارشناس مرمت معاونت میراث‌فرهنگی استان گلستان