یکی از اماکنی که در گذشته اهمیت بالایی داشتند، مدارس بودند. امروزه در بسیاری از شهرهای ایران از این دست اماکن وجود دارند که به سبب باقی ماندن از گذشته به عنوان اثر تاریخی شناخته می شوند. یکی از این مدارس که از گذشته بر جای مانده و امروزه به عنوان اثر تاریخی شهرت دارد مدرسه کریم ایشان است. مدرسه و مسجد کریم ایشان در جبهه جنوبی روستای کریم ایشان و در غرب جاده کلاله – مراوه تپه شهرستان کلاله و نزدیک به رو به روی آرامگاه سید قلیچ ایشان، بانی مدرسه، و جدا از روستا جای گرفته است. مجموعه مدرسه و مسجد کریم ایشان از جنوب به زمین های کشاورزی گندم، از شمال به روستا، از شرق به جاده کلاله- مراوه تپه و در ادامه به جنگل های دست کاشت و (مصنوعی) در کوهپایه و از غرب به رود کوچکی به نام «قره ناوه» منتهی می شود. مدرسه کریم ایشان، نخستین و قدیمی ترین مدرسه علمیه دشت ترکمن صحراست که از مناطق مختلف طلبه و مُحصل می پذیرفت و افزون بر آن، با مدرسه علمیه بخارا نیز ارتباط فرهنگی و علمی داشت. در آغاز شروع به کار مدرسه، از استادانی که از مدرسه علمیه بخارا فارغ التحصیل شده بودند، استفاده می شد و حتی برای ادامه تحصیل مدارج عالیه برخی از طلاب را به مدرسه بخارا اعزام می کردند.
تاریخچه مدرسه کریم ایشان
دیرینگی ساختمان مسجد و مدرسه به دوره قاجاریه باز می گردد و بر پایه تاریخی که بر سردر ورودی مدرسه نوشته شده، در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است. مسجد و مدرسه کریم ایشان به شماره 1124 مورخه 21/7/54 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. بانی این مدرسه شخصی به نام سید قلیچ ایشان بود، که با یاری مردم دیندار منطقه در سال 1328 ه.ق در دوران حکومت احمدشاه قاجار با تلاش و دشواری بسیار ساختند و سپس به نام ایشان نام گذاری شده و بعد از آن به مرکز بزرگ دینی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی تبدیل شده و در درازای این دوران نه تنها مرکز گردآوری اخبار سیاسی و اجتماعی منطقه بوده، بلکه میزبان مردان بزرگ دینی به عنوان استادان و دانش آموختگان (طلبه ها) از سرزمین های دور و نزدیک همچون ترکمنستان و داغستان نیز بوده است. این مکتب خانه در دوران خویش وقایع و رویداد های بزرگی را از سر گذارنده و حتی در زمان جنگ جهانی دوم به محل پایگاه نظامی ارتش روسیه و قزاق خانه نیز در آمده است.
معماری مدرسه کریم ایشان
پلان این مدرسه به صورت مربعی و چهار ضلعی و اندازه ابعاد ساختمان مدرسه در حدود 30 متر است و مساحت کلی برابر با حدوداً 975 متر مربع دارد، که حدود 700 متر مربع آن مسقف و بقیه شامل صحن و حوض هشت گوش وسط آن می شود و دیوار های آن قطری در حدود 1 متر دارد، که به وسیله آجرهای ضخیم ساخته شده است و یک حیاط مرکزی و تعداد 23 حجره دارد. حجره ها یا اتاق طلبه های مدرسه کریم ایشان، دارای یک ایوان کوچک در جلو و یک پستو در عقب با فرم و پلان مستطیل شکل است. همانطور که از قسمت های این مطلب متوجه شدید این مکان مجموعه از مدرسه و مسجد است. مدرسه کریم ایشان بر پایه یکی از اصول معماری سنتی ایران، یعنی اصل درونگرایی ساخته شده است. بر اساس اصل معماری درونگرایی همه اندام ها و قسمت های ساختمان مدرسه در گرداگرد یک حیاط مرکزی و در درون یک فضایی که اطرافش را دیوار فرا گرفته، ساخته شده است. در این اصل، درب های اتاق ها رو به حیاط مرکزی و پنجره ها به بیرون از حیاط مرکزی باز می شوند. دو گلدسته کوچک نمای بیرونی سردر را تشکیل می دهد. افزون بر این دو گلدسته، چهار گلدسته بزرگ در چهار گوشه ساختمان مدرسه ساخته اند که بر زیبایی آن افزوده است. طرفین درگاه ورودی دارای قوس جناقی کوچکی است که در طرفین درگاه ورودی و در درون طاق نماها نقش های تزیینی شیر و خورشید ساخته شده با کاشی به چشم می خورد. در ساخت این بنا از آجر استفاده کرده اند تنها در بخش هایی از آن از کاشی بهره برده اند. در بخش هایی از آن می توانید پنجره هایی مشبک گچی را ببنید.
راه های دسترسی به مدرسه
برای اینکه بتوانید این بنا را از نزدیک مشاهده کنید باید به شهرستان کلاله سفر کنید و سپس از آنجا به روستای کریم ایشان بروید. که خودروهای حمل و نقل عمومی و همچنین وسیله شخصی می تواند راه گشای شما برای رفتن به این منطقه باشند.
بازدید از مدرسه ایشان
دیدن این بنا رایگان است و بدون پرداخت هزینه می توانید از آن دیدن کنید. همچنین طبیعت اطراف آن این امکان را به شما می دهد که لحظاتی را به دور از هیاهو شلوغی بگذارنید.